Nowatorska terapia jaskry – przełom w leczeniu i komforcie pacjentów

Podwójne działanie nowego preparatu w leczeniu jaskry – wyniki badań

Przełomowe badanie kliniczne fazy III wykazało skuteczność nowego preparatu latanoprost bez konserwantów w formie emulsji kationowej w leczeniu jaskry. Lek nie tylko skutecznie obniża ciśnienie wewnątrzgałkowe, ale także poprawia stan powierzchni oka. To innowacyjne rozwiązanie może znacząco wpłynąć na komfort pacjentów i ich przestrzeganie zaleceń terapeutycznych.

Czy nowatorskie terapie poprawią jakość leczenia jaskry?

Nowe rozwiązanie w leczeniu jaskry – podwójne działanie preparatu latanoprost bez konserwantów w formie emulsji kationowej wykazane w badaniu klinicznym fazy III przynosi korzyści pacjentom nie tylko w zakresie kontroli ciśnienia wewnątrzgałkowego, ale także poprawy stanu powierzchni oka.

Jaskra to grupa heterogennych schorzeń neurodegeneracyjnych charakteryzujących się apoptozą komórek zwojowych siatkówki, prowadzącą do postępującej i nieodwracalnej utraty pola widzenia. Głównym celem leczenia jaskry jest poprawa samopoczucia i jakości życia pacjenta poprzez minimalizację utraty widzenia. Terapia skupia się na obniżeniu ciśnienia wewnątrzgałkowego (IOP) – jedynego modyfikowalnego czynnika ryzyka – aby zapobiec dalszemu uszkodzeniu nerwu wzrokowego i zachować funkcje wzrokowe. Analogi prostaglandyn (PGA), takie jak latanoprost, są standardowym leczeniem pierwszego rzutu w jaskrze otwartego kąta (OAG).

Choroba powierzchni oka (OSD) występuje częściej u pacjentów z jaskrą niż w populacji ogólnej – dotyka 22-78% pacjentów z jaskrą w porównaniu z 5-30% w populacji ogólnej. OSD odnosi się do grupy schorzeń, które zaburzają prawidłowe funkcjonowanie powierzchni oka i homeostazę filmu łzowego. Objawy kliniczne OSD obejmują niewystarczającą ilość łez, niestabilny film łzowy oraz uszkodzenie nabłonka powierzchni oka. Pacjenci zgłaszają podrażnienie, pieczenie, suchość, uczucie ciała obcego, zmęczenie, światłowstręt i wahania ostrości widzenia.

Patogeneza OSD u pacjentów z jaskrą jest prawdopodobnie związana z przewlekłym stanem zapalnym, który może być spowodowany samą jaskrą lub pogorszony przez miejscowe leki przeciwjaskrowe. Objawy OSD mogą prowadzić do braku przestrzegania zaleceń terapeutycznych, a OSD może zmniejszać skuteczność leków obniżających IOP.

Skuteczne zarządzanie zdrowiem powierzchni oka jest ważne dla pacjentów z jaskrą i może poprawić wyniki leczenia jaskry oraz jakość życia. Leczenie OSD może obejmować sztuczne łzy i środki przeciwzapalne, ale podejścia te nie rozwiązują podstawowych przyczyn OSD i zwiększają złożoność leczenia, co może dodatkowo zmniejszyć przestrzeganie zaleceń terapeutycznych. “Istnieje niezaspokojona potrzeba stosowania kropli przeciwjaskrowych, które uwzględniają stan powierzchni oka, wykraczając poza same formuły bez konserwantów” – podkreślają badacze.

Kluczowe informacje o nowym preparacie:

  • Preparat latanoprost bez konserwantów w formie emulsji kationowej wykazuje podwójne działanie terapeutyczne
  • Skuteczność w obniżaniu ciśnienia wewnątrzgałkowego (IOP) porównywalna z tradycyjnym preparatem
  • Większy odsetek pacjentów osiągnął redukcję IOP o ≥30% w porównaniu z preparatem tradycyjnym
  • Statystycznie istotna przewaga w redukcji objawów choroby powierzchni oka (OSD)
  • Niższy odsetek działań niepożądanych (18,1% vs 21,8% w przypadku preparatu z konserwantami)

Jak nowoczesne emulsje kationowe zmieniają standardy terapii?

Emulsje kationowe to formulacje typu olej-w-wodzie, które naśladują zdrowy film łzowy i promują zdrowe środowisko powierzchni oka, wykazując kliniczną skuteczność w poprawie stanu powierzchni oka. Formulacje emulsji kationowych są skutecznymi systemami dostarczania leków ze względu na ich dodatni ładunek oddziałujący z ujemnie naładowaną powierzchnią oka. To sprzyja rozprzestrzenianiu się i przywieraniu formulacji na powierzchni oka. Preparat latanoprost bez konserwantów w formie emulsji kationowej to formulacja latanoprostu 0,005% w postaci emulsji kationowej. Dane przedkliniczne wskazują na skuteczne dostarczanie latanoprostu do tkanek ocznych, obniżanie IOP i przywracanie prawidłowego funkcjonowania filmu łzowego.

Aby ocenić skuteczność i bezpieczeństwo preparatu latanoprost bez konserwantów w formie emulsji kationowej, przeprowadzono randomizowane badanie fazy III. Badanie miało na celu porównanie skuteczności obniżania IOP oraz wpływu na stan powierzchni oka w porównaniu z tradycyjnym preparatem latanoprostu zawierającym konserwanty u pacjentów z jaskrą otwartego kąta lub nadciśnieniem ocznym.

Badanie było wieloośrodkowe, przeprowadzone w 47 ośrodkach w 13 krajach, w tym w Austrii, Belgii, Estonii, Finlandii, Francji, Niemczech, Włoszech, Łotwie, Polsce, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Rosji i Korei Południowej. Zakwalifikowano do niego pacjentów z OAG lub OHT w wieku ≥18 lat, stosujących monoterapię w leczeniu jaskry, ze stabilnym polem widzenia (6 miesięcy) oraz IOP po okresie wypłukania poprzedniego leku wynoszącym ≥22 mmHg (≥1 oko) i ≤32 mmHg w każdym oku. Z badania wykluczono pacjentów stosujących leczenie skojarzone, z nieprawidłowościami rogówki, znaczną utratą pola widzenia, zmianami neuropatii nerwu wzrokowego, ciężkim zapaleniem powiek i/lub dysfunkcją gruczołów Meiboma, zakażeniem oka lub ciężką postacią zespołu suchego oka.

Po okresie wypłukania poprzedniego leku (trwającym od 5 dni do 4 tygodni w zależności od stosowanego wcześniej preparatu obniżającego IOP), pacjenci zostali losowo przydzieleni w stosunku 1:1 do grupy otrzymującej preparat latanoprost bez konserwantów w formie emulsji kationowej (preparat Catiolanze® firmy Santen Oy) lub tradycyjny preparat latanoprostu z konserwantami (preparat Xalatan® firmy Pfizer). Oba leki były podawane raz dziennie o godzinie 21:00. W fazie wypłukania pacjenci otrzymywali brynzolamid dwa razy dziennie; podawanie brynzolamidu przerwano 5 dni przed randomizacją.

Korzyści dla pacjenta i praktyki klinicznej:

  • Wysoki poziom satysfakcji pacjentów – 98,4% oceniło leczenie jako “satysfakcjonujące” lub “bardzo satysfakcjonujące”
  • Poprawa stanu powierzchni oka może prowadzić do lepszego przestrzegania zaleceń terapeutycznych
  • Redukcja ryzyka progresji jaskry – każde obniżenie IOP o 1 mmHg może zmniejszyć ryzyko o 10%
  • Innowacyjna ewolucja monoterapii latanoprostem łącząca skuteczność z bezpieczeństwem
  • Możliwość osiągnięcia lepszych długoterminowych wyników leczenia i poprawy jakości życia pacjentów

Czy dane kliniczne przekonują o skuteczności preparatu?

Pierwszorzędowym punktem końcowym była zmiana IOP w szczytowym (9:00 ±1h) i minimalnym (16:00 ±1h) momencie w 12. tygodniu leczenia. Margines non-inferiority wynosił ≤1,5 mmHg dla 95% przedziału ufności (CI) dla różnicy między grupami. Kluczowymi drugorzędowymi punktami końcowymi były zmiany w wynikach barwienia rogówki fluoresceina (CFS) oraz w nasileniu objawów OSD w 12. tygodniu leczenia.

Do badania zrandomizowano 386 pacjentów, którzy otrzymali co najmniej jedną dawkę badanego leku. Średni wiek pacjentów wynosił 63,1 lat, a 61,5% stanowiły kobiety. Średnie wyjściowe IOP wynosiło 24,1 mmHg. Co ważne, już na początku badania 45,3% pacjentów miało wynik CFS ≥1, 67,5% miało czas przerwania filmu łzowego (TFBUT) ≤10 s, a 55,5% zgłaszało objawy OSD. Potwierdza to, że nawet u pacjentów stosujących monoterapię, OSD może być obecne i wymaga odpowiedniej oceny i leczenia.

Wyniki badania wykazały, że w 12. tygodniu leczenia preparat latanoprost bez konserwantów w formie emulsji kationowej spełnił kryteria nie mniejszej skuteczności w porównaniu z tradycyjnym preparatem latanoprostu z konserwantami w zakresie obniżania IOP. W grupie otrzymującej preparat bez konserwantów średnia zmiana IOP w szczytowym pomiarze wyniosła -8,8 mmHg, a w pomiarze minimalnym -8,6 mmHg. W grupie otrzymującej preparat z konserwantami odpowiednie wartości wynosiły -8,2 mmHg i -8,1 mmHg. Różnica między grupami na korzyść preparatu bez konserwantów wyniosła -0,6 mmHg w pomiarze szczytowym (nominalne p=0,023) i -0,5 mmHg w pomiarze minimalnym (nominalne p=0,080).

Analiza wrażliwości przeprowadzona na populacji zgodnej z protokołem była zgodna z główną analizą, spełniając kryterium non-inferiority dla pomiarów szczytowych i minimalnych. Górna granica jednostronnego 95% CI wynosiła ≤1,5 mmHg w obu punktach czasowych w 12. tygodniu. Różnica w średnich LS (dwustronny 95% CI) między preparatem latanoprost bez konserwantów a preparatem z konserwantami wynosiła -0,6 (95% CI -1,1 do -0,0) w pomiarze szczytowym i -0,4 (95% CI -0,9 do 0,1) w pomiarze minimalnym.

Co ciekawe, w 12. tygodniu leczenia w grupie otrzymującej preparat bez konserwantów więcej pacjentów osiągnęło redukcję IOP o ≥30% w pomiarze szczytowym (74,5% vs 64,0%, nominalne p=0,028) oraz IOP ≤18 mmHg w pomiarze minimalnym (87,6% vs 79,3%, nominalne p=0,029) w porównaniu z grupą otrzymującą preparat z konserwantami. “Chociaż znaczenie kliniczne różnicy w leczeniu wynoszącej <1 mmHg wymaga jeszcze potwierdzenia, badania sugerują, że ryzyko progresji jaskry może zmniejszyć się o 10% z każdym 1 mmHg obniżenia IOP” – zaznaczają autorzy badania.

Post-hoc analizy w 12. tygodniu wykazały, że średnia dobowa redukcja IOP (SE) była liczbowo większa przy stosowaniu preparatu latanoprost bez konserwantów (-8,7 [0,2] mmHg) w porównaniu z preparatem z konserwantami (-8,1 [0,3] mmHg), a różnica między grupami wynosząca -0,5 (0,3) mmHg przemawiała na korzyść preparatu bez konserwantów (nominalne p=0,037). W 12. tygodniu w pomiarze szczytowym odsetek pacjentów ze zmniejszeniem IOP o 20% i 25% był podobny w obu grupach.

W zakresie poprawy stanu powierzchni oka, preparat latanoprost bez konserwantów w formie emulsji kationowej wykazał statystycznie istotną przewagę w redukcji objawów OSD. U pacjentów z wyjściowym wynikiem CFS ≥1, średnia poprawa wyniku CFS w 12. tygodniu leczenia była większa w grupie otrzymującej preparat bez konserwantów (zmiana z 1,4 do 0,8) w porównaniu z grupą otrzymującą preparat z konserwantami (zmiana z 1,3 do 1,1), z różnicą między grupami wynoszącą -0,3 (p=0,001).

Również w zakresie objawów OSD zaobserwowano trend na korzyść preparatu bez konserwantów, choć różnica nie osiągnęła istotności statystycznej (p=0,090). Średni wynik objawów OSD zmniejszył się z 0,7 do 0,4 w grupie otrzymującej preparat bez konserwantów i z 0,7 do 0,5 w grupie otrzymującej preparat z konserwantami. Poprawa wyniku objawów OSD w grupie otrzymującej preparat z konserwantami w 12. tygodniu w porównaniu z 4. tygodniem mogła być spowodowana zmiennością w ocenie nasilenia objawów OSD.

Co istotne, pacjenci byli bardziej zadowoleni z leczenia preparatem bez konserwantów – 98,4% pacjentów oceniło leczenie jako “satysfakcjonujące” lub “bardzo satysfakcjonujące” (w tym 52,4% jako “bardzo satysfakcjonujące”), w porównaniu z 90,5% pacjentów w grupie otrzymującej preparat z konserwantami (w tym 36,3% jako “bardzo satysfakcjonujące”; nominalne p<0,001). Inne drugorzędowe punkty końcowe (TFBUT, przekrwienie spojówek i badanie w lampie szczelinowej) były ogólnie podobne w obu grupach.

W zakresie bezpieczeństwa, odsetek pacjentów z jakimkolwiek działaniem niepożądanym był niższy w grupie otrzymującej preparat bez konserwantów (18,1%) w porównaniu z grupą otrzymującą preparat z konserwantami (21,8%). Odsetek działań niepożądanych związanych z leczeniem był również niższy w grupie otrzymującej preparat bez konserwantów (5,7% vs 10,9%). Najczęstszymi działaniami niepożądanymi związanymi z leczeniem były przekrwienie gałki ocznej i przekrwienie spojówek, które występowały rzadziej w grupie otrzymującej preparat bez konserwantów (odpowiednio 1,6% i 1,0%) niż w grupie otrzymującej preparat z konserwantami (odpowiednio 2,6% i 1,6%). Ciężkie działania niepożądane wystąpiły u jednego pacjenta w grupie otrzymującej preparat bez konserwantów i u dwóch pacjentów w grupie otrzymującej preparat z konserwantami, ale żadne z nich nie zostało uznane za związane z leczeniem. Odnotowano trzy przypadki przerwania leczenia z powodu działań niepożądanych. Jeden pacjent w grupie otrzymującej preparat bez konserwantów zmarł z powodu ostrej niewydolności serca, którą badacz uznał za niezwiązaną z badanym lekiem.

Jakie implikacje dla codziennej praktyki okulistycznej?

Jakie praktyczne wnioski dla lekarzy płyną z tego badania? Przede wszystkim, wyniki potwierdzają podwójną korzyść ze stosowania preparatu latanoprost bez konserwantów w formie emulsji kationowej – porównywalną skuteczność w obniżaniu IOP oraz poprawę stanu powierzchni oka. Czy może to wpłynąć na praktykę kliniczną w leczeniu jaskry? Kilka badań wykazało związek między poprawą stanu powierzchni oka a lepszą kontrolą IOP. Przykładowo, w badaniu 10 pacjentów z jaskrą otwartego kąta i objawami OSD, którzy przeszli na leki przeciwjaskrowe bez konserwantów, zaobserwowano poprawę stanu powierzchni oka u wszystkich pacjentów oraz znaczące obniżenie średniego IOP z 23,8 mmHg do 15,2 mmHg (-36,2%; p<0,001).

Poprawa stanu powierzchni oka może również przyczynić się do lepszego przestrzegania zaleceń terapeutycznych przez pacjentów. Dyskomfort spowodowany OSD może prowadzić do braku przestrzegania zaleceń dotyczących stosowania leków przeciwjaskrowych, co z kolei może prowadzić do progresji choroby. Satysfakcja pacjenta ma istotny pozytywny wpływ na przestrzeganie zaleceń terapeutycznych.

Czy możemy zatem uznać preparat latanoprost bez konserwantów w formie emulsji kationowej za wartościowe uzupełnienie arsenału terapeutycznego w leczeniu jaskry? Zdecydowanie tak. Jak podsumowują autorzy badania: “To badanie fazy III potwierdza podwójną korzyść ze stosowania preparatu latanoprost bez konserwantów w formie emulsji kationowej – porównywalną skuteczność w obniżaniu IOP oraz poprawę stanu powierzchni oka. Preparat ten stanowi innowacyjną ewolucję monoterapii latanoprostem i wartościowe uzupełnienie arsenału terapeutycznego w leczeniu jaskry.”

Dla lekarzy okulistów wyniki te oznaczają, że przy wyborze leczenia jaskry warto rozważyć nie tylko skuteczność w obniżaniu IOP, ale także wpływ na stan powierzchni oka, co może przełożyć się na lepsze długoterminowe wyniki leczenia i jakość życia pacjentów. Czy ocena stanu powierzchni oka powinna być zatem standardowym elementem oceny pacjentów z jaskrą? Wydaje się, że tak, zwłaszcza że nawet u pacjentów stosujących monoterapię OSD może być obecne i wymagać odpowiedniego leczenia.

Podsumowanie

Badanie kliniczne fazy III wykazało skuteczność nowego preparatu latanoprost bez konserwantów w formie emulsji kationowej w leczeniu jaskry. Preparat charakteryzuje się podwójnym działaniem: skutecznie obniża ciśnienie wewnątrzgałkowe (IOP) oraz poprawia stan powierzchni oka. W porównaniu z tradycyjnym preparatem z konserwantami, nowa formuła wykazała nie tylko porównywalną skuteczność w redukcji IOP, ale także statystycznie istotną przewagę w zmniejszaniu objawów choroby powierzchni oka (OSD). Pacjenci stosujący nowy preparat zgłaszali wyższy poziom satysfakcji z leczenia, a odsetek działań niepożądanych był niższy. Wyniki badania sugerują, że preparat może stanowić wartościowe uzupełnienie arsenału terapeutycznego w leczeniu jaskry, oferując lepsze długoterminowe rezultaty i wyższą jakość życia pacjentów.

Bibliografia

Baudouin Christophe, Stalmans Ingeborg, Bourne Rupert, Larrosa Jose Manuel, Schmickler Stefanie, Seleznev Aleksey, Oddone Francesco, El-Shabrawi Yosuf, Garhoefer Gerhard, Mossboeck Georg, Stalmans Ingeborg, Kaljurand Kuldar, Noor Kai, Jugaste Tia, Kaarniranta Kai, Baudouin Christophe, Santiago Pierre Yves, Labetoulle Marc, Schweitzer Cedric, Vabres Bertand, Lorenz Katrin, Schuart Claudia, Spitzer Martin, Hamacher Thomas, Schmickler Stefanie, Thelen Ulrich, Oddone Franceso, Barabino Stefano, Manni Gianluca, Leonardi Andrea, Rossi Gemma Caterina Maria, Lanzetta Paolo, Baumane Kristine, Lagnovska Guna, Grundmane Iveta, Rekas Marek, Siewierska Malgorzata, Mrukwa-Kominek Ewa, Fryczkowski Piotr, Malyugin Boris, Lebedev Oleg Ivanovich, Bratko Galina, Astakhov Turiy Sergeevich, Boiko Ernest Vitalyevich, Abduleva Elmira, Gavrilova Natalia Aleksandrovna, Gornostaeva Ekaterina, Seleznev Aleksey, Pozdeeva Nadezhda, Molokov Kirill, Kim Chan Yun, Park Ki Ho, Park Chan Kee, Belda Jose I., Lopez Fernando Lopez, Larrosa José Manuel, Feijóo Julián García, Pazos Marta, Morena-Montañes Javier, Calvo Pedro Pablo Rodriguez, Canut Maria Isabel, López Alfonso Antón, Hanspal Inderraj, Bourne Rupert, Kirwan James and Cordeiro Francesca. A phase III study comparing preservative-free latanoprost eye drop emulsion with preserved latanoprost in open-angle glaucoma or ocular hypertension. Eye 2025, 39(8), 1599-1607. DOI: https://doi.org/10.1038/s41433-025-03646-z.

Zobacz też:

Najnowsze poradniki: